Ata ishin ngopur me jonxh t lagsht dhe tani, duke u prtypur dhe turfulluar, dremisnin n qetsi. N afrsi, duke prplasur bregut dhe duke rrokullisur shkmbinj m zhurm, prdridhte trupin gjarpror Kurkureu i shpejt. Nata ishte prplot me gjmim t trbuar, q t fuste tmerrin n palc. M pushtoi nj frik. Mozo ma keq! Netve t tilla kujtoja Daniarin. Ai natn zakonisht e kalonte n kamaren m t afrt bregut t lumit. Si nuk kishte frik vall? Si nuk shurdhohej nga ajo zhurm? Si mundet njeriu t bnte gjum atje?
Prse e kalonte natn n vetmi t plot? Sa njeri i uditshm, si t mos ishte nga kjo bot! Ku ndodhej tani vall? Hodha shikimin andej ku supozoja se duhet t ndodhej, por nuk shikova njeri. Si hije t deformuara pikturoheshin kodrinat dhe majat e maleve t larta. Atje larg, n rrjedhn e siprme, qielli ishte i kthjellt dhe plot yje.
Ishte koha q Daniari t kishte ndonj mik, mirpo ai, si gjithnj, rrinte i vetmuar, thuaja nuk e kishte provuar ndjesin e miqsis dhe t armiqsis, simpatis dhe mris. N fshat mohej xhiliti i cili e mbron veten dhe t tjert, q kryen vepra t mira, por edhe q t kqija, q nuk lshon p para t tjerve, q di t krijoj atmosfer t mir n gostia dhe prshpirtje t tillt ishin edhe n shnjestr t vajzave fshatare. Por, kur dikush qndron vetm, Jeton i vetm, shtyhet disi, ani mir e ka Nj i till zakonisht bhet objekt talljesh ose keqardhjesh.
Ne t rinjt q me do kusht dshironim t dukemi m t vjetr nga sa ishim, t cilsoheshim xhigit t vrtet, e tallnim Daniarin, natyrisht jo n sy, por ashtu midis nesh. Talleshim edhe kur e pastronte kmishn ushtarake n lum: e pastronte dhe menjher e vishte, meq nuk kishte tjetr. Ishte pr tu habitur q Daniari, n shikim t par, i urt dhe pa t keq, nuk kishte ndonj mik. Asnjri nuk ishte n miqsi me t.
Jo ngase ishte m i moshuar, - dallimi ishte vetm tre katr vjet, me t tjert t ksaj moshe ishim n ti, - jo edhe ngase ishte i egr ose se hiqej i i ditur, jo se jo, mirpo n t kredhurit e zymt, n heshtjen e tij fshihej di refuzuese, kjo na largonte, kshtu q na mbetej t talleshim me t or e ast. Njri prej shkaqeve t qndrimit t till mbase mund t ishte edhe rasti i cili kishte ndodhur dit m par. Un isha fmij kureshtar dhe shpesh i bezdisja njerzit me pyetje ndrsa pasion e kisha pikrisht marrjen n pyetje t atyre q ktheheshin nga fronti.
Prejse kishte arritur te ne, vazhdimisht krkoja rastin q edhe Daniarin ta pyesja, t msoj di nga ai. Kshtu, nj mbrmje, kur po rrinim pran zjarrit, duke pushuar pas puns s kryer, un e i thash: - Daniar, na trego di pr luftn, para se t flem gjum!
Ai nuk foli, madje disi u zemrua. Nj koh t gjat vshtroi flakn, pastaj ngrehu kokn dhe na shikoi t gjithve me radh.
Jo, m mir t mos msoni asgj pr luftn! Daniari nuk foli m, mirpo nga kjo fraz e shkurtr e shkurtr q e deklaroi kuptohej qart, q pr luftn nuk mund t flitet vetm ashtu dhe se kjo nuk do t ishte kurrfar prralle pr nat t mir. Lufta kishte piksur gjak thell n zemrat e njerzve, andaj nuk ishte aspak leht t rrfesh pr t. U turprova pr at pyetje t pamatur. Kurr m nuk e kam pyetur Daniarin lidhur me luftn. Pr fat kjo ngjarje shpejt u harrua, mu ashtu si u shuar interesimi pr vet Daniarin.
N mngjes i sollm kuajt n lm. Xhemilja e cila kishte arritur m hert, na pa dhe brtiti: Ku jan kulart? Ashtu kaluar me sa duket dukeshim qesharak: kmbt e gjata t Daniarit, n izmet e grisura me gryka t gjera dhe t miat me taka t nxira pis nuk ishin edhe ndonj pamje joshse. Ajo ngriti kokn me ironi, pastaj nisi t jap urdhra.
Shpejtoni ore, ta kalojm stepn para vaps s par! Xhemilja i mori kuajt pr freri dhe serbez i afroi te zgjedha pr ti mbrehur. Dhe vrtet, pa ndihmn ton, i mbrehu duke pyetur vetm nj her si vendosen frert. Daniarin nuk e prfilli fare, sikur t mos ekzistonte.
Vendosmria dhe vetmohimi provokues i Xhemiles si duket e drmuan trsisht Daniarin. Ai e shikonte me armiqsi dhe admirim njkohsisht, duke puqur buzt me jetrsim. Kur ky kapi nj thes, t cilin mezi e luante vendit, pr ta ngarkuar n qerre, Xhemilja iu sul me rrmbim: - Po mir de, do t thot kjo?
Vall nuk do t kputemi donjri ve e ve? Jo ore, nuk shkon ashtu, h-pra zgjate dorn! Hej, kyin-bala, m je stepur, ngjitu n qerre dhe rreshto thast! Ajo e mori vet Daniarin pr dore, ndrsa ky i gjori ishte br kuq si gjaku. Madje, sa her q kapnin thast me duar t kryqzuara dhe koka t cilat vetm sa nuk puqeshin, un vreja sa pisk e kishte. Ai kafshonte buzt me prdhun dhe prpiqej t mos e shikonte Xhemilen n sy. Ndrsa kjo, pa ia vn veshin shokut t puns, bnte shaka me matsen.
Kur qerret u mbushn dhe kur morm frert n dor, Xhemilja, duke m shkelur syrin me dinakri, qeshi dhe tha: - Ore, ti, si t thon, Daniar,?
Dukesh goxha burr, prandaj nisur prpara! Daniari nuk foli dhe e nisi qerren. Ah, or i gjor, ve tjerash qenke edhe i turpshm! Rruga prej afro njzet kilometrash kalonte npr step dhe pas gryks malore arrinte n stacionin e grumbullimit. Mirpo kjo rrug e kishte nj an t volitshme: q nga lmi deri n vendin e grumbullimit ajo ishte teposht dhe nuk paraqiste vshtirsi pr kuajt.
Fshati yn, Kurkureu shtrihej n bregun e lumit me t njjtin emr, rrz kodrs s madhe. Sapo dilje nga gryka mund t shikoje fshatin, m Pr nj dit mund t kryenim vetm nj vajtje-ardhje. Niseshim hert n mngjes, ndrsa n stacionin e grumbullimit arrinim diku pas dreks. Dielli piqte pa mshir, n stacion nuk kalohej nga turma e njerzve, grumbujt e thasve, qerret nga t gjitha ant, gomart e ngarkuar dhe qet e kolkozeve t largta.
Me ta kishin ardhur fmij dhe ushtar, t nxir nga dielli, me rroba t cilat e kishin humbur ngjyrn, me kmb t apluara dhe buz t ara prej vaps dhe pluhurit t rrugs. N portn e madhe t hambarit ishte varur nj plhur me mbishkrimin: Edhe kallirin e fundit pr front! Aty afr, pas nj muri t vogl, manovronte nj lokomotiv, duke ngrehur shtllunga t dendura avullin ngroht. Ajo shklqente nga ngjyra e qymyrit. Me zhurm shurdhuese shkonin e vinin trenat e shumt.
Devet ulrinin me trbim, duke hapur gojn plot jarg dhe duke mos dashur t lvizin nga vendi ku pushonin. N vendin e grumbullimit, t mbuluar me kulm t skuqur nga dielli, gruri ishte br kodr. Thast duhej bartur neper shkalln me dhoga deri n maj. Gjithandej prhapej aroma e grurit, ndrsa pluhuri t zinte frymn. Bnte ai me grusht duke shar di. Nuk e kisha t qart prse shante n at mnyr? Ne t gjith e dinim fort mir ku duhej derdhur thast dhe do t i bartnim deri n maj gjithsesi.
Pastaj, ne me duart tona e bartnim kt grur prej arave, ku e mblidhnin dhe i mbushnin thast gra, pleq, fmij, nga atje ku edhe tani drmohet kombajneri i ri me makinn e sfilitur, ku punojn shum gra me shpina t krrusura dhe ku fmijt mbledhin do kalli t mbetur gruri. Edhe sot m kujtohet sa t rnd ishin thast q i mbaja n shpin. Ishte kjo pun pr burra m t fuqishm, jo pr mua. Ngjitesha lart npr dhogn e cila prkulej me krcllitje dhe kafshoja thesin me dhmb n mnyr q me duar t mbahesha pr parmak.
Fytin m kishte zn nj hal pluhuri, trupin m kpuste barra e rnd, kurse syt m nxirrnin shkndija. Dhe sa her q m lshonte fuqia, sa her e ndjeja se thesi po m rrshqet nga shpina pa mshir, m vinte ta prplas dhe bashk me t t hidhem posht. Mirpo, nga prapa vinin t tjert. Ata gjithashtu bartnin thas dhe ishin moshatar t mi, vajza t reja, ose gra m fmij si un.
Dhe, po t mos ishte koh lufte, Jo, un nuk kisha t drejt t dorzohesha, kur t njjtn pun e kryenin edhe grat. Xhemilja ecte prpara me fustanin e ngritur mbi gjunj, kshtu q mund t vreja se si i tendoseshin muskujt e kmbve t nxira por t bukura. E dija mir me sa mund mbante shtatin e shkatht, duke u prkulur si shufr nn barrn e thesit. Vetm nganjher ndalej, sikur e kuptonte sa pisk e kisha n do hap q e hidhja: - Mbahu, kyin-bala, vetm edhe pak!
Zri i saj ishte i mbytur, i ngjizur nga pesha e thesit. Pasi derdhnim barrn, n t kthyer, takonim Daniarin. Ai ngjitej dhogs duke aluar leht, me hapa t matur, si gjithnj vetm dhe n heshtje. Kur kalonte pran Xhemiles ai ia hidhte nj shikim t egr, plot zjarr, ndrsa ajo duke prdredhur shtatin e lodhur, rregullonte fustanin e rrudhur. Kshtu e shikonte sa her q afroheshin, sikur ta shihte pr her t par, ndrsa Xhemilja vazhdonte ta shprfillte.
Ishte br e zakonshme q Xhemilja ose e tallte ose nuk e prfillte fare. Kjo varej nga ajo si ishte e disponuar. Ndodhte t shkonim rrugs, kur ajo papritur brtiste: I-i-i-ha vraponi!
Dhe, duke tundur kamxhikun me britma, lshonte kuajt me t katra. Natyrisht, un lshohesha pas saj. Dianiarin e kaprcenim duke e mbuluar me r t dendura pluhuri, i cili qndronte gjat n ajr. Ishte kjo vetm shaka, por nuk do ta duronte secili. Daniari, me sa dukej, nuk hidhrohej me kt. Vetm, kur kalonte pran tij, me admirim tzym e shikonte Xhemlien, e cila gajasej me t madhe.
Un ktheja kokn prapa. Edhe npr pluhurin e dendur Daniari shikonte n drejtim t saj. N shikimin e tij kishte di t but, q i falte t gjitha, por n t shprehej edhe nj breng kryenee dhe e ndrydhur. Shakat mosprfillse t Xhemiles pr asnj ast nuk e bnin t humbiste durimin, sikur t ishte betuar t duronte do gj. N fillim m dhimbjes, prandaj iu drejtova Xhemiles: - Mos u tall me t, xhene, ai nuk sht edhe aq i keq! Se gjen gj at mrrolan nga kjo.
S shpejti edhe un fillova t tallem me t dhe t bj shaka hi m pak se Xhemilja. Me koh filluan t m shqetsojn shikimet e tij t uditshme me ngulm q ia drejtonte asaj, kur ngrehte thesin n krah. Mirpo edhe e kuptoja, sepse n kt tollovi, n kt shamat njerzish, n kt rrmuj pazari n oborr, n mesin e njerzve t leckosur, Xhemilja binte n sy me Ishte e pamundur t mos e shikoje.
Kur e kapte thesin nga qerrja, Xhemilja kthente kokn ashtu q zbulonte qafn e bukur, ndrsa grshetat e skuqur nga dielli gati i preknin n tok. Daniari, kinse duke pushuar, nda;ej dhe e prcillte me shikim deri n der. Sigurisht mendonte se kt e bnte pa u diktuar, por un vreja do gj dhe kjo nuk m plqente aspak, madje ndjehesha i fyer.
Daniarin nuk e konsideroja njeri t denj pr Xhemilen: Pa shihe njher, edhe ky e shikon me interesim! Po t tjert mund t mendojn? Egoizmi fmijror nga i cili nuk isha liruar ende, gufonte me xhelozi t paprmbajtur. Kshtu, n vend t keqardhjes pr Daniarin, tani provoja nj ndjenj t atill armiqsie sa m vinte mir kur e tallnin.
Me nj rast dallaveret tona prfunduar mozo-ma-keq. N mesin e thasve ishte nj kolos prej shtat pudsh. N raste t tilla zakonisht e bartnin dy veta n hambar, nj i vetm nuk e luante dot vendit. Mirpo, n lm vendosm t talleshim me Daniarin.
Thesin kolos e ngarkuam n qerren e tij, kurse mbi t ngarkuam t tjer. Rrugs un dhe Xhemilja thyem rrugn dhe vodhm molla n fshat, gjat gjith kohs gajaseshim. Xhemilja madje e qllonte me molla n shpin. Pastaj, si zakonisht, e lam prapa, duke e mbuluar me r pluhuri.
Ai na arriti vetm n t dal nga gryka n vendkalimin hekurudhor, ngase kalimi ishte mbyllur. S kndejmi vazhduam s bashku deri n stacion, n ndrkoh kishim harruar fare thesin kolos, dhe e kujtuam vetm n fund t shkarkimit. Xhemilja m shtyri me apknllk dhe bri m shenj nga Daniari.
Ai ishte n qerre dhe po shikonte me dyshim nse do tia dilte mban me thesin kolos. Pr nj ast shikoi prqark dhe kur vuri re Xhemilen e cila po kputej s qeshuri, u skuq i tri, - tani e kishte t qart si ishte puna. Daniari e shikoi me inat dhe papritur e zvarriti thesin npr dyshemen e qerres deri n skajin e saj, pastaj krceu n tok, duke mbajtur thesin me dor q t mos rrzohej dhe, pasi e rregulloi mir n shpin, u nis.
N fillim qndronim sikur nuk dinim gj. T tjert edhe ashtu nuk dinin dhe as kuptonin gj: nj njeri bart nj thes, kt e bnin t gjith. Kur Daniari kishte arritur te dhoga, Xhemilja i doli para: - Mjaft de, lshoje, ishte vetm nj shaka! Ajo akoma qeshte, porse kjo qeshje e saj ishte disi e kurdisur, po qeshte me zor. Dukej sheshit se me kmbn e smur Daniarit po alonte edhe m shum.
Si nuk kishim menduar pr kt me koh? Kurr nuk do tia fal vetes pr kt shaka t marr, sepse un isha ai toi q e kisha planifikuar kt. Mirpo Daniari tani as mund t ktheje, pas tij, me ngadal po vinin t tjert. Nuk m kujtohet mir si ndodhi m tutje. Daniari krrusej nn peshn e rnd t thesit, kokn e kishte lshuar, ndrsa buzt i kishte kafshuar deri n gjak.
Ecte ngadal, duke trhequr me kujdes kmbn e lnduar. Sa m lart q ngjitej aq m shum lkundej sa andej sa ktej. M vinte aq keq sa m ishte thar fyti, i shtangur nga tmerri, edhe un n shpirt ndjeja barrn e rnd, si edhe dhembjen e madhe n kmbn e plagosur. Kur u lkund prsri, m prpiu nj errsir, do gj u tret nga syt, sikur m glltiti nj skterr e zez.
Kllapia m doli nga nj shtrngim i fuqishm n dor. Kur hapa syt njoha Xhemilen dyll t verdh, me bebzat e syve t zmadhuar, ndrsa buzt i dridheshin akoma nga nj pezm i brendshm. Jo vetm ne, por edhe t gjith t pranishmit, edhe udhheqsi i depos gjithashtu, ishin tubuar posht dhogs, pr t soditur kt ngjarje. Daniari bri edhe nj a dy hapa, deshi ta rregullonte thesin n krah, por e tradhtuan kmbt dhe ra n gjunj.
Xhemilja mbuloi syt me duar. Mirpo Daniari nuk e bri kt, ndonse mund t prplaste nga njra an e dhogs, pr t mos rrezikuar ata q po vinin prapa tij.
Me t dgjuar zrin e Xhemiles, ai mblodhi forcat, drejtoi kmbn, bri nj hap dhe prsri ra n gjunj. Mirpo Daniari edhe kt her qindori i patundur. Jo, nuk do ta lshoj! Dhe me sa duket t gjith, edhe ata q vinin prapa tij, edhe ne n tok,. E kishim t qart nj: ai nuk do ta lshonte thesin pa rn vet me t posht.
Pllakosi nj qetsi e tmerrshme. Atje jasht i dgjua vrshllima e lokomotivs. Daniari, duke u tundur si i dehuri, ngjitej prpjet drejt kulmit meta Dhoga prkulej s teprmi. Pas do dy hapave ai pushonte, meq humbiste drejtpeshimin, por srish mblidhte forcat dhe ecte tutje. Njerzit, t cilt ecnin pas tije prshtatnin hapin me t, duke pushuar kur edhe ai. Kjo zvarritje pa far dyshimi i kpuste bartsit, t cilt i lshonte fuqia, mirpo askush nuk revoltohej, asnjri nuk shante. Si t lidhur me nj litar t padukshm,, ata ecnin me barrn e tyre, dhogs s rrezikshme, q shket dhe ku jeta e njrit varej nga tjetri.
Edhe nj hap mbeti pas Danairit, pastaj edhe nj tjetr. Me sa keqardhje dhe lutje mbase edhe shpres e prcillte at gruaja e cila ecte pas tij, duke kafshuar buzn me dhmb. Asaj edhe vet i dridheshin kmbt, mirpo tani lutej vetm pr t. Kishte vetm edhe pak dhe do t mbaronte pjesa e pjerrt e dhogs.
Daniari srish u lkund, kmba e smur m nuk i bindej! Dukej se do t rrzohej, se nuk do tia dilte dhe duhej ta lshonte thesin. Vrapova prpjet trapit! Duke kaluar ndrmjet njerzve me thas arrita te Daniari. Ai m vshtroi nn sqetull. N ballin e br qull nga djerst i ishin fryr damart, ndrsa syt e prgjakur m shikonin me zemrim.
Un desha ta ndihmoj. Kur pastaj po lshohej teposht duke marr frym me vshtirsi dhe duke aluar dukshm, Daniari kishte lshuar duart si loz. T gjith n heshtje ia lironin rrugn, ndrsa udhheqsi i depos nuk u durua pa thn: - t gjeti or djal, mos ke luajtur mendsh? Po un a nuk jam njeri dhe nuk do t lejoja ta derdhje diku m posht? Prse e bart vet nj thes t till? Ai pshtyu anash dhe eci drejt qerres.
Ne t dyt rrinim kokulur. Na vinte turp dhe inat, q shakan ton t marr e kishte marr aq me zemrim. Gjith rrugn n kthim e kaluam n heshtje. Pr Daniarin kjo nuk ishte e re, andaj nuk mund t kuptoje sht apo nuk sht ende i zemruar me ne. Mbase do t ket harruar gjithka, pro na vriste ndrgjegjja, na vinte keq pr at q kishte ndodhur.
T nesrmen n vendin e ngarkimit Xhemilja e mori thesin fatkeq, e shkeli n nj skaj dhe e shqeu me mllef. Dhe i thuaj brigadierit q herve t tjera t mos fusin Mos ka ndodhur gj?! Gjith ditn e nesrme Daniari n asnj mnyr nuk e shprehur hidhrimin e vet, ai mbahej si gjithnj dhe nuk fliste, por alonte m tepr se zakonisht.
Posarisht kur ngrehte thast! Ishte e qart q dje e kishte lnduar mjaft keq. Kjo n do moment ma kujtonte fajin ton ndaj tij. Sikur t buzqeshte vetm pr nj moment, ose t bnte shaka, sa mir do t bhej, - n kt mnyr do t harrohej ngjarja e hidhur. Xhemilja hiqej sikur t mos kishte ndodhur gj. Dhe, ndonse qeshte nga krenaria, e vreja se tr ditn nuk ishte n terezi. Nga stacioni ktheheshin me muzgun e par.
Daniari shkonte prpara. Ishte nat madhshtore. Kush nuk i kujton ato nett e gushtit, me yje flakrues t cilt duken aq afr dhe aq larg njkohsisht! Ja, nj prej atyre q shklqenin si pik vese, duke shikuar tokn me pahir nga qielli i errt. Po ecnim npr gryk, andaj mund ti sodisja koh t gjat. Kuajt t papenguar ngarendnin drejt shtpis, kurse nn rrotat e qerres krcllinte mella e brisht. Prej steps era sillte polenin e itht t sherbels s lulzuar dhe aromn e leht t grurit, q kur prziheshin me duhmn e katranit dhe takmit t djersitur t kuajve t sillnin kokn vrdall.
Nga njra an, mbi rrug, ngriheshin shkrepat e veshura me trndafil t egr, kurse nga ana tjetr, atje n thellsi, mes shkurreve t shelgut dhe plepave t lart, shkumonte Kurkureu.
Her-her, m zhurm t tmerrshme, duke shkuar urn me shpejtsi kalonin trenat, zhurma e t cilve jehonte nj koh t gjat. Ishte knaqsi t udhtoje n freskin e mbrmjes, t shikoje shpinat valvitse t kuajve dhe t shijoje kt nat gushti, duke u knaqur me aromn e saj! Xhemilja ndodhej para meje. Ajo kishte lshuar frert dhe ia kishte marr nj knge nn hund. E kuptoja mir: at e mundonte kjo heshtje.
Netve t tilla sht mkat t heshtsh, netve t tilla duhet knduar. Prandaj, ajo ia kishte marr kngs. Me siguri pandehte se me kng do ta kthente disponimin n marrdhniet tona me Daniarin dhe t lirohej nga ndjenja e fajit. Ajo kishte z kumbues, t vrullshm dhe si rndom kndonte nj kng fshatare: fillimisht Me shami mndafshi do t pres ty, pastaj Ashiku n kurbet. Ajo dinte shum kng dhe kndonte bukur, me zemr ashtu q knaqeshe duke e dgjuar.
Papritur ajo ndrpreu kngn dhe brtiti: Je xhigit apo nuk je?! Po t dgjoja, i kam br vesht katr. Mendon se ne nuk kemi vesh? Pun e madhe, nse nuk do mos! Kush e di prse e luti t kndonte? Ndoshta ashtu kot, ose dshironte ta ngjallte bisedn? Daniari nuk u prgjigj, edhe Xhemilja heshti gjithashtu. Ke gjetur njeriun pr t knduar mendova un me vete. Te prroi i cili premte rrugn, kuajt ngadalsuan hapin. Kur e kaprcyem vaun, Daniari, duke goditur kuajt me kamxhik, papritur ia mori nj knge, me z t rrmbyer q dridhej nga gropat e rrugs: Male t dashurua, ograja bleroshe, Vend etrish e gjyshrish tan Ktu ngeci, u kollit dhe dy rreshtat vijues i shqiptoi me z t thell, t mbytur dhe pak t ngjizur: Male t dashura, ograja bleroshe, Djepi im Srish ngeci sikur frikohej nga dika.
M nuk kndoi fare. Mund ta merrja me mend si ishte turbulluar i tri. N kt refren t ndrojtur kishte dika jashtzakonisht prekse, pastaj zrin e kishte t mrekullueshm, nuk m besohej t ishte ai Daniari i gjertanishm. Xhemilja madje brtiti me tr zrin: - Po ku ishe m hert ore?
H-de, merrja si duhet! N largsi dukej nj drit ishte dalja nga gryka n hapsirn e gjer. Nga ajo an frynte nj er e leht.
Daniari prsri ia nisi kngs. N fillim me ndrojtje, por gradualisht vinte duke e shtuar zrin, gjersa oshtima e tij prmbushi edhe shkrepat e larta. M mahniti, veanrisht pasioni i zjarrt me t cilin ishte prshkuar Atbot nuk dija si ta quaja kt ndjesi, madje as sot nuk jam i sigurt nse e di, ose thn m drejt, nuk e kuptoja: vetm nj z i till ose di m me rndsi sht n gjendje t shkaktoj entuziazm t ktill dhe t ngjall mendimet m t fshehura. Sikur t isha n gjendje t rikndoja kngn e tij, sado pak!
Ajo gati nuk kishte fare tekst, mirpo edhe ashtu pa fjal t prekte thell n zemr. As m par, as m von asnjher nuk kam dgjuar aso knge, ajo nuk ngjasonte as me ndonj kng kirgiziane as me ndonj kozake, porse n t kishte elemente edhe t njrs edhe t tjetrs njkohsisht. Knga e Daniarit prmbante n vete melodit m t bukura t ktyre popujve q n mnyr t jashtzakonshme ishin kompozuar n kt kng t mrekullueshme. Ishte kjo kng malesh dhe stepash, e cila her jehonte thekshm mbi majat e maleve kirgiziane, her shtrihej lirshm mbi stepat kozake.
Dgjoja i hutuar. Domethn ky na qenka Daniari i vrtet! Kush do t merrte me mend! Udhtonim n step, rrugs s shkelur nga qerret, andaj knga e Daniarit prhapej n gjersin e pafund, kurse melodit zvendsonin njra tjetrn. A mund t jet aq i pasur shpirtrisht?
Sikur e kishte q moti kt ast pr t shprthyer! Tani i kuptoja edhe ekstravagancn, edhe apatin q ndjell prqeshje, edhe jetn n vetmi, edhe heshtjen e tij. Tani e kisha t qart prse qndronte aq gjat n bregun e lumit dhe dgjonte tingujt e natyrs t cilt nuk i dgjonte njeri, pastaj prse nganjher syt e tij ndizeshin zjarr ndrsa vetullat e dendura ngreheshin lart.
Ai ishte njeri i dashuruar. Mirpo kjo nuk ishte, e kuptoja mir, dashuri e zakonshme ndaj nj njeriu: kjo ishte dashuri tjetr, shum e madhe, pr jetn pr vendlindjen. Po, ai kt dashuri e mbante n vete, n kngn e vet, ai jetonte me t. Njeriu i cili nuk an kokn pr asgj, nuk mund t kndoj n kt mnyr pa marr parasysh far zri t kishte. N ato aste kur do t pushonte oshtima e fundit e kngs, nj vrull tjetr prdredhs sikur e zgjonte stepn nga dremitja e mbrmjes.
Stepa me admirim t njjt e dgjonte kngtarin e dehur nga kndimi magjepss. N ara valvitej gruri i pjekur, q priste t korrej, ndrsa shkndijat e muzgut vinin fluturimthi. Gjethet e shelgut t vjetr, te mulliri, shushuritnin n er: matan lumit flakronin zjarret e kampeve t fushs dhe n drejtim t fshatit lshohej me shpejtsi nj si hije. Ajo her tretej n errsirn e kopshteve, her paraqitej srish. Nga fshati era sillte aromn joshse t mollve, ern e Daniari kndoi gjat dhe me entuziazm.
Nata magjepsse e gushtit dgjonte n heshtje. Edhe kuajt kishin ngadalsuar hapin, sikur t kishin frik t mos e prishnin kt mrekulli.
Papritur, mu n notn m t lart dhe m kumbuese, Daniari kputi kngn dhe, duke brtitur thekshm, lshoi kuajt me vrap. Pandeha q Xhemilja do ti vihej pas dhe u bra gati , mirpo ajo nuk lvizi fare.
Mbeti ashtu si ishte kokulur, sikur akoma po dgjonte tingujt e kngs q vinin rrotull n ajr. Daniari ishte larguar bukur shum, kurse ne nuk ndrruam asnj fjal deri n fshat. Pastaj, ka mund t bisedonim? Nuk thuhet dot gjithka dhe n do koh me fjal Q nga ajo dit, m duket, dika ndryshoi. Tani vetm prisja t ndodhte dika e bukur, dika e dashur.
N mngjes ngarkuam qerret n lm, arritm n stacion, pro mezi prisja t nisemi prapa, pr t dgjuar prsri kngt e Daniarit. Zri i tij kishte zn vend t thell n mua, ai m shoqronte n do hap: me t vrapoja npr jonxhishtn e lagur nga vesa, kur shkoja pas kuajve t penguar, kur dielli jepte sy pas majs s malit, kt z e dgjoja edhe n fshfritjen e kallinjve t art, edhe n hedhjen e pleqve me lopata, edhe n fluturimin e gjeraqinave t vetmuara lart mbi step edhe n do gj q shikoja dhe dgjoja, m bhej se dgjoja melodin e Daniarit.
Mbrmjeve, kur npr gryk ktheheshim n fshat, m dukej se transferohesha n nj bot tjetr. E dgjoja Daniarin symbyllas ndrysa para sysh m pasqyroheshin peizazhe t njohura, t dashura nga fmijria; lart n qiell mbi jurtat e fshatit lvizte nj karvan i reve bojhiri; stepa gjmonte nga vrapimi dhe hingllima e kopes q shkonte n kullosn verore, si dhe mzave kryene t cilt t trallisur, me zjarr t egr n sy, vinin rreth e rrotull nnave t tyre; npr kodrinat e njohura si nj lav e qet, lviznin grigjat e deleve; prej shkmbit, n thellsi, prplasej ujvara, e cila t merrte syt me bardhsin e shkums s trbuar; matan lumit, ndr gmushat stepke, ngadal lshohej dielli, ndrysa nj kalors i vetmuar n vijn e largt t horizontit, dukej sikur vraponte pas tij vetm edhe nj hop dhe do ta kapte, - mirpo, ai tretej n mugtirn e mbrmjes.
Vers s prmendur, kur erdhi lufta, stepa ishte ndezur flak, at e kishte mbuluar nj r e madhe pluhuri, t ciln e ngrehnin kuajt ushtarak, ndrsa kalorsit i binin asaj tej e trthor. M kujtohet se si nga bregu tjetr i lumit nj kozak n kal thrriste me sa z q kishte: - Kirgizian, shaloni kuajt: armiku po vjen! Stepa u ngjall. Me shamat t egr triumfale, prej maleve u lshuan aradhet e para t kalorsve.
Vringlluan mijra yzengji, stepn e vrshuan mijra xhigit, n ball t tyre valonin flamujt e kuq kurse nga pas, prapa pluhurit t kuajve, dgjohej vajtimi madhshtor i nnavenuseve t reja: Stepa qoft me ju!
U ndihmoft shpirti i martirit Manas! U Kthefshi faqebardh! N vendet prej nga njerzit shkojn n luft, shtigjet mbesin t shkreta Dhe gjith kt bot t mrekullive dhe trazirave t jets ma kishte zbuluar Daniari me kngn e tij. Ku e kishte msuar vall, prej kujt ta ket dgjuar? E kisha t qart se kshtu mund t dashuroj vetm ai i cili ishte i brengosur pr fatin e vendlindjes me gjith zemr dhe se kishte vuajtur pr t nj koh t gjat. Gjat kngs un e paramendoja si vocrrak t mitur duke i sorollatur rrugve stepike.
Mbase pikrisht ather edhe kishin lindur n shpirtin e tij kto kng mbi atdheun? Apo ndoshta kur marshonte n vijn e zjarrit t lufts? Duke dgjuar Daniarin m vinte ti falem toks dhe ta prqafoj fort at si fmijn, vetm pr at q njeriu mund t dashuroj aq shum. Atbot pr t parn her ndjeva se si n mua gufoi dika e re, q nuk mund ta emrtoja, porse ishte e pashmangshme, ishte nj dshir pr t shprehur di porse ti shprehsh tjetrkujt, tu tregosh njerzve bukurin e ksaj jete, mu ashtu si e bnte kt Daniari?
Un stepesha nga nj frik instiktive, por edhe nga nj lumturi, e cila do t pasonte q nuk e dija far ishte. Ather as q m shikonte n mend q do ta merrja brushn n dor. Pikturimin e adhuroja prej fmijris. Kopjoja vizatimet nga libri, pr t cilt shokt m uronin se dilnin tamam si duhet. Msuesit e shkolls gjithashtu m lavdronin pr punimet e ekspozuara n gazetn e shkolls.
Por s shpejti erdhi lufta, vllezrit shkuan n front, kurse un braktisa shkolln dhe shkova t punoj n kolkoz si t gjith bashkmoshatart e mi. Atje harrova broshin dhe ngjyrat dhe nuk mendoja ti prdorja prsri. Mirpo kngt e Daniarit m ndezn shpirtin flak. Ecja si n ndrr dhe shikoja botn prqark i hutuar, sikur r shikoja pr her t par.
Xhemilja kishte ndryshuar edhe m shum se un. Si t mos ishte ajo hokatarja e gjall me gjuhn shpat. Nj pikllim i ndritur ia turbullonte shikimin. Gjat gjith rrugs ishte e menduar.
Nj si buzqeshje e hutuar Ngjante t ndalej me thesin n krah, e pushtuar nga nj frik e pakuptueshme, thuajse gjendej para nj prroi vrshues dhe nuk vendoste dot ta kaprcej apo jo? Daniarit i shmangej vazhdimisht, nuk i dilte dot para syve. Nj dit, n lm, ajo me inat t trilluar i foli: - Nse e zhvesh bluzn do ta pastroja!
Dhe pastaj, pasi e pastroi at n lum, e shtriu t thahet kurse vet u shtri pran dhe nj koh t gjat e lmoi me dor. Duke soditur ngjyrn e shlyer n brryla, tundte kokn dhe vazhdonte ta lmonte, ngadal dhe me prvuajtje. Vetm nj her, gjat gjith ksaj kohe Xhemilja kishte qeshur me zemr, sa i qeshnin edhe syt si m par.
Nj dit n lm, me shamat, erdhn nj grumbull gra, vajza dhe xhigit, t cilt ishin kthyer nga fronti, n t kthyer nga grumbullimi i jonxhs. Na gostitni, ose do tju flakim n uj! Xhigitt drejtuan sfurkat me shaka. Sa pr shoqet do t gjem di, kurse ju bni si t doni! Dhe u kapn vajzat e djemt. Me piskam, klithma e gajasje ata shtynin njri-tjetrin drejt lumit. Pr udi, t gjith xhigitt, si m duket, e ndiqnin vetm Xhemilen. M n fund tre prej tyre e zun dhe e solln n breg t lumit.
Xhemilja prdridhej, duke ftuar shoqet n ndihm , me kokn e hedhur prapa. Mirpo, ato vraponin bregut t shastisura, duke mbajtur me duar shamit e holla. Duke gajasur pandrprer, xhigitt e flakn Xhemilen n ujin e freskt t lumit. Ajo doli nga lumi me flok t shprishur, por edhe m e bukur se prpara.
Fustani i lagur prej basme i ishte ngjitur pr trupi duke i theksuar kofsht e fuqishme topolake dhe gjinjt e bujshm, ndrsa ajo, pa vn re kt, gajasej e prdridhej ndrsa npr fytyrn e skuqur i kullohej uji.
Xhemilja i puthi, mirpo ata prsri e shtyn n uj, gjersa ajo prsri gajasej me t madhe, duke shtyr pas flokt e lagur dhe me nj lvizje t koks. As we wend our way through the current health crisis and the U. And as far as we know, this is the only keyword searchable archive of radio news from multiple stations that is available to the public. We welcome your feedback. What worked for you? Do you have suggestions for how to improve the service? Email us and let us know.
Internet Archive's 25th Anniversary Logo. Search icon An illustration of a magnifying glass. User icon An illustration of a person's head and chest. Sign up Log in. Web icon An illustration of a computer application window Wayback Machine Texts icon An illustration of an open book.
Books Video icon An illustration of two cells of a film strip. Discover modeler plans. There is a Modeler plan for everyone Paid annually Paid monthly. For Individuals. Personal Single user Free. Workgroup Teams. All Professional Plan features, plus: Share and collaborate with your team Value chain diagrams Revision history and change tracking Real time notifications Cloud process repository 1GB per user.
Enterprise Organizations Get a quote. Fast-track your process modeling journey. User Guide Visit our free, comprehensive user guide to help you maximize the value of Bizagi process modeling.
0コメント